تحلیل جنبه های غیر پهلوانی شخصیّت رستم در شاهنامه

در بیشتر اشعار و نوشته¬های قبل و بعد سُرایش شاهنامۀ فردوسی، هرجا به نام «رستم» و القاب وی چون «تهمتن»، «جهان پهلوان» و... بر می¬خوریم، اغلب به جنبه¬های حماسی و آرمانی این شخصیّت از قبیل: رزم، دلاوی، میدانداری، زور بازو، سلحشوری، تاجبخشی، بی¬رحمی، قتل، کشتار، انتقام، قساوتِ قلب و.... ، اشاره شده است. کمتر شاعر و نویسنده¬ای را می-توان یافت که در اثر خود، به جنبه¬های غیرحماسی و رفتارهای عادی رستم اشاره کرده باشد. این درحالی است که رفتارها و منش¬های عادی و معمولی رستم در شاهنامه، بسیار زیاد است و در سه بخش کلّی ذیل قابل دسته بندی است: الف) خصوصیّات و رفتارهای معمولی که از هرانسانی می¬تواند سر بزند، مانند: احساس خستگی و تشنگی، آواز خوانی، تنبلی و...؛ب) خصوصیّات و رفتارهایی¬که شنیدن آنها، موجب افزونی محبّت، تکریم و احترام مخاطب، نسبت به شخصیّت رستم می¬شود، چون: آرزو و کامبخشی به آرزومندان و نیازمندان و بیچارگان، احترام به وصیّت و سفارش درگذشتگان، میانجیگری و وساطت و ...؛ج) خصوصیّات و رفتارهایی¬که آگاهی از آنها موجب ایجاد خشم، نفرت و بی¬زاری مخاطب، نسبت به رستم می¬شود. رفتارهایی چون: اقدام به خودکُشی، بُزدلی، بی¬شرمی، دروغگویی، فریب، نامردی و... از آنجا که جنبه¬های ناشایست اخلاق و رفتار رستم، بیشتر و بهتر از دو جنبۀ دیگر، می¬تواند این موضوع را نشان دهد دراین نوشته، فقط به جنبه¬های ناشایست رفتار و شخصیّت رستم، بسنده کرده¬ایم. این پژوهش با روش کتابخانه¬ای و با رویکرد نظریّه پردازی فراهم آمده است. نتیجۀ این بررسی، نشان می¬دهد که رستم، علاوه بر داشتن شخصیّت حماسی و پهلوانی- که برای همگان شناخته شده است- دارای جنبه¬های کاملاً عادی و انسانیِ ناشایستی می¬باشد که آگاهی از آنها می¬تواند، دیدگاه و یاور مخاطب نسبت به این شخصیّت آرمانی را مورد تردید جدّی قرار دهد.